Kimyasallar

Sıvı Klor

Sıvı klor (sodyum hipoklorit – NaOCl), özellikle içme suyu, atıksu arıtma, yüzme havuzları ve gıda sanayi gibi alanlarda dezenfeksiyon amacıyla yaygın olarak kullanılan sıvı formdaki bir klor bileşiğidir. Halk arasında “çamaşır suyu” olarak da bilinen formu ile benzerlik gösterir, fakat endüstriyel kullanımlarda daha konsantre ve kontrollüdür.

Ne İşe Yarar?

Sıvı klor, suya verildiğinde hipokloröz asit (HOCl) oluşturur.
Bu asit, bakteri, virüs, alg, mantar gibi mikroorganizmaların hücre yapısını bozarak yok eder.

Kullanım yerleri:

• İçme suyu dezenfeksiyonu
• Atıksu çıkış suyu dezenfeksiyonu
• Yüzme havuzları
• Gıda ve içecek tesislerinde yüzey dezenfeksiyonu
• Tekstil ve kağıt sanayisinde ağartma

Avantajları:

• Uygulaması kolay (sıvı formda, otomasyona uygundur)
• Depolaması gaz klora göre daha güvenlidir
• Stabil dozaj yapılabilir
• Ekonomiktir

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Işık ve ısı ile bozulur (aktif klor azalır) → serin ve kapalı alanda saklanmalı
• Depolama sırasında klor gazı çıkışı olabilir → havalandırma gerekir
• Diğer kimyasallarla (asit vs.) tepkimeye girerse zehirli gaz (klor gazı) çıkar
• Aşındırıcıdır → pompa ve borularda malzeme seçimi önemlidir (PVC, PE, PP gibi)

Katyonik Polielektrolitler (Toz, Sıvı)

Katyonik polimer, özellikle atıksu arıtma ve çamur susuzlaştırma işlemlerinde kullanılan, pozitif (+) yüklü büyük moleküllü bir koagülant-yardımcı kimyasaldır. Su içerisindeki negatif yüklü partikülleri (çamur, organik madde, kolloid) nötralize eder, böylece çökelme veya susuzlaştırma işlemlerini hızlandırır ve verimliliği artırır.

Katyonik Polimer Nedir?

• Yapısı: Polielektrolit tipi uzun zincirli, suda çözünür sentetik bir polimerdir.
• Yük durumu: Pozitif (katyonik) yüklüdür.
• Formu: Toz, granül veya sıvı formda olabilir.
• Molekül ağırlığı: Genellikle yüksektir (yüksek viskoziteli çözeltiler oluşturur).

Nasıl Çalışır?

1. Suda süspanse halde bulunan negatif yüklü çamur ve kolloidleri,

1. Katyonik polimer ile birleştirerek nötralize eder.
2. Bu etki ile parçacıklar birleşerek flok adı verilen büyük kümeler oluşturur.

4. Bu floklar çökelir veya susuzlaştırma sistemlerinde kolayca ayrıştırılır.

Kullanım Alanları:

• Atıksu arıtma tesisleri (özellikle çamur susuzlaştırma)
• Bant pres, filtre pres, dekantör gibi sistemlerde
• Kimyasal çöktürme proseslerinde
• Kağıt, tekstil, gıda, petrokimya sanayisi
• Yüzey suyu arıtımında (bazı durumlarda)

Avantajları:

• Çamur susuzlaştırma verimini artırır → daha kuru çamur
• Kimyasal tüketimini azaltır (alüm, demir tuzları vs.)
• Çökelmeyi hızlandırır, sistem verimliliği artar
• Dozajlanması kolaydır (sıvı veya çözelti halinde)
• Az miktarda dozaj ile etkili sonuç verir
• Tesisin çamur bertaraf maliyetini düşürür

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Uygun dozaj tespiti yapılmalıdır (jar testi önerilir)
• Fazla dozaj, flokları bozabilir (yeniden süspanse olabilir)
• Hazırlanan çözelti 1–2 gün içinde tüketilmelidir (bozulabilir)
• Metal yüzeylerde korozyona neden olabilir → dozaj ekipmanı dikkatle seçilmelidir
• Göz ve cilt temasında tahriş edicidir → PPE kullanımı zorunludur

Anyonik Polielektrolitler (Toz, Sıvı)

Anyonik polielektrolit, genellikle atıksu arıtma, çamur susuzlaştırma, koagülasyon destekleyici ve filtrasyon öncesi şartlandırma amacıyla kullanılan, negatif yüklü (anyonik) uzun zincirli büyük moleküllü bir polimerdir. Su içinde süspansiyon halindeki pozitif yüklü partiküllerle birleşerek flok oluşumunu sağlar.

Anyonik Polielektrolit Nedir?

• Yapısı: Suda çözünebilen, uzun zincirli polimerik bileşiklerdir.
• Yükü: Negatif yüklüdür (anyonik).
• Formu: Toz, granül veya sıvı halde bulunur.
• Çözünürlük: Su ile kolay çözelti oluşturur.

Nasıl Çalışır?

1. Koagülasyon (topaklama) sonrası askıda kalan pozitif yüklü partiküller (alüminyum veya demir tuzları ile destabilize edilmiş maddeler),
2. Anyonik polielektrolit ile birleşerek büyük ve ağır floklara dönüşür.
3. Bu sayede çökelme, filtreleme veya susuzlaştırma işlemleri daha verimli hale gelir.

Kullanım Alanları:

• İçme ve atıksu arıtma tesisleri (kimyasal çöktürme sonrası flok oluşumu)
• Endüstriyel çamur susuzlaştırma (filtre pres, bant pres, dekantör öncesi)
• Kağıt ve tekstil endüstrisi (süzüntü geri kazanımı, şeffaflaştırma)
• Maden zenginleştirme prosesleri
• Yüzey suyu arıtımı (renk ve bulanıklık giderimi)

Avantajları:

• Flok oluşumunu hızlandırır ve güçlendirir
• Çamur susuzlaştırma verimini artırır (daha kuru çamur)
• Koagülant tüketimini azaltır
• Bulanıklık ve renk giderimini kolaylaştırır
• Çok düşük dozajlarla yüksek verim sağlar
• Suya kimyasal yük getirmez (nötr pH’ya yakındır)

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Aşırı dozaj durumunda floklar bozulabilir
• Toz polimer çözeltileri doğru oranda hazırlanmalı, 24–48 saat içinde kullanılmalı
• Ortam pH’sı ve sıcaklığı performansı etkiler (ideal pH: 6–9)
• Hazırlama tankında düşük devirli karıştırıcı kullanılmalıdır
• Cilt ve gözle teması tahrişe yol açabilir → Kişisel koruyucu ekipman (PPE) gerekir

Köpük Kesiciler

Köpük kesiciler (Defoamer / Antifoam), atıksu arıtma, kimyasal prosesler, gıda üretimi ve endüstriyel uygulamalarda oluşan köpüğü bastırmak veya oluşmasını önlemek amacıyla kullanılan özel katkı maddeleridir. Köpük oluşumu, hem görsel hem de operasyonel sorunlara yol açabileceğinden, bu kimyasallar kritik görev üstlenir.

Köpük Kesici Nedir?

Köpük kesiciler, sıvı yüzeyinde veya içinde oluşan hava kabarcıklarını bastıran, dağıtan ya da oluşumunu önleyen kimyasallardır.
Köpük genellikle:

• Yüzey aktif maddeler (deterjan, sabun vb.)
• Mikroorganizmaların üretimi
• Havalandırma ve karıştırma gibi mekanik etkiler sonucu oluşur.

Nasıl Çalışır?

Köpük kesiciler, köpükteki hava kabarcıklarının yüzey gerilimini düşürerek:

1. Köpüğün hızlı bir şekilde sönmesini sağlar.
2. Yeni köpük oluşumunu önler veya geciktirir.
3. Köpüğü oluşturan film yapısını bozar.

Bazı köpük kesiciler sadece bastırır (antifoam), bazıları ise oluşumu da engeller (defoamer).

Kullanım Alanları:

• Atıksu arıtma tesisleri: Biyolojik havalandırma tanklarında oluşan köpükler
• Tekstil ve boya sanayisi: Yıkama, boyama sırasında
• Kağıt ve selüloz endüstrisi
• Gıda ve içecek üretimi: Fermantasyon, dolum hatları
• Kimya ve deterjan üretimi
• Soğutma kuleleri ve kazan sistemleri
• Metal işleme sıvıları
• Yağlayıcı, plastik ve yapıştırıcı üretimi

Köpük Kesici Türleri:

Avantajları:

• Köpüklenme kaynaklı taşmaları önler
• Proses kontrolünü kolaylaştırır
• Mekanik ekipmanların (pompa, blower) zarar görmesini engeller
• Havalandırma verimini artırır (biyolojik arıtmada önemli)
• Görüntü ve koku problemlerini azaltır

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Fazla dozaj sistemde yağlanma, verimsizlik veya tıkanmalara neden olabilir
• Kullanılan köpük kesicinin prosesle uyumlu olması gerekir
• Biyolojik sistemlerde seçilecek ürünün biyolojik bozunabilirliğine dikkat edilmelidir
• Uygulama yerinde çözünürlük ve dağılım iyi olmalıdır (dozaj pompası önerilir)

Uygulama Şekli:

• Genellikle seyreltilmiş halde ya da dozaj pompası ile direkt olarak
• Havalandırma tankı, karıştırma havuzu, çıkış kanalı gibi kritik noktalara uygulanır
• Dozaj aralığı: 10–100 ppm (üretilen köpük miktarına göre belirlenir

Renk Gidericiler

Renk Gidericiler, su ve atıksulardaki renkli organik maddelerin, boyar maddelerin, humik ve tanik asitlerin giderilmesi için kullanılan kimyasal veya biyolojik ajanlardır. Özellikle endüstriyel atıksular (tekstil, kağıt, boya sanayi) ve yüzey sularındaki renk problemlerinin çözümünde kullanılır.

Renk Neden Oluşur?:

• Doğal organik maddeler (humik ve tanik asitler)
• Endüstriyel boyar maddeler (tekstil, kağıt, deri, kimya)
• Organik kirleticiler ve bazı metal iyonları
• Biyolojik süreçlerden kaynaklanan renkli bileşikler

Renk Giderme Yöntemleri:

Renk Gidericiler Türleri:

1. Kimyasal Oksidantlar:
   • Klor
   • Ozon
   • Hidrojen peroksit (Fenton prosesinde)
   • Potasyum permanganat
2. Koagülantlar ve Flokülantlar:
   • Alüminyum sülfat (Alum)
   • Demir(III) klorür
   • Polielektrolitler (katyonik, anyonik polimerler)
3. Adsorbanlar:
   • Aktif karbon
   • Kil ve diğer doğal adsorbanlar

Avantajları:

• Su ve atıksuda renk problemini azaltır, görselliği düzeltir
• Organik maddelerin ve toksik boyar maddelerin azaltılmasını sağlar
• Endüstriyel suyun yeniden kullanımı mümkün olur
• Su kalitesini iyileştirir, çevre kirliliğini önler

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Kimyasal oksidasyon bazı yan ürünlere neden olabilir
• Koagülasyon sonrası oluşan çamurun bertarafı gerekir
• Membran sistemlerde tıkanma riski vardır
• Biyolojik arıtma renk gideriminde sınırlı kalabilir, ön/son arıtma gerektirir

Antiskalant

Antiskalantlar, özellikle ters osmoz (RO) ve diğer membranlı su arıtma sistemlerinde kullanılan, membran yüzeyinde ölü çökelti (scale) oluşumunu önleyen kimyasal katkı maddeleridir. Bu sayede membranların performansı korunur, ömrü uzar ve bakım maliyetleri azalır.

Antiskalant Nedir?

• Membran yüzeyinde ve boru hatlarında mineral çökeltilerinin (kalsiyum karbonat, kalsiyum sülfat, baryum sülfat, stronsiyum sülfat, silika vb.) oluşmasını engelleyen kimyasal bileşiklerdir.
• Genellikle polifosfatlar, polikarboksilik asitler, poliaminler ve polielektrolitler gibi organik polimerlerdir.
• Suya düşük dozlarda katılırlar (genellikle ppm seviyesinde).

Çalışma Prensibi:

1. Antiskalantlar, çözünmüş minerallerle reaksiyona girerek çekirdeklenme ve kristal büyümesini engeller.
2. Mineraller, membran yüzeyinde katı olarak değil, çözeltide kalmaya devam eder.
3. Böylece membran yüzeyinde ölü tabaka oluşumu önlenir.

Kullanım Alanları:

• Deniz suyu ve tuzlu su ters osmoz sistemleri
• İçme suyu üretimi (tatlı su kaynakları)
• Endüstriyel proses suyu hazırlama
• Atıksu geri kazanım sistemleri

Avantajları:

• Membran yüzeyinde ölüyü engelleyerek performans kaybını önler
• Membranların ömrünü uzatır
• Sistem bakım sıklığını ve kimyasal temizleme ihtiyacını azaltır
• Düşük dozaj ile etkilidir
• Enerji tasarrufu sağlar (daha az basınç düşüşü)

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Uygun dozaj ve doğru antiskalant seçimi kritik önemdedir
• Yetersiz dozaj ölüyü önleyemez, aşırı dozaj çevreye zarar verebilir
• Sistemde kullanılan diğer kimyasallarla uyumluluğu kontrol edilmelidir
• Kullanılan suyun kimyasal analizleri ile desteklenmelidir

Asidik Kimyasallar

Atıksu, içme suyu ve kullanma suyunda asidik kimyasallar, genellikle pH kontrolü, nötralizasyon, kireç ve ölüyü çözme gibi amaçlarla kullanılır. İşte bu alanlarda yaygın kullanılan başlıca asidik kimyasallar:

• Sülfürik Asit (H₂SO₄)
• Hidroklorik Asit (HCl)
• Fosforik Asit (H₃PO₄)
• Asetik Asit (CH₃COOH)
• Karbonik Asit (H₂CO₃)

Asidik Kimyasalların Kullanım Amaçları:

• pH Düzenlemesi: Su ve atıksu proseslerinde genellikle yüksek pH değerlerinin düşürülmesi için.
• Kireç ve Ölünün Çözülmesi: Sertlik ve ölünün neden olduğu tıkanıklıkların önlenmesi ve temizlenmesi.
• Nötralizasyon: Bazik atıksuların nötralize edilmesi.
• Kimyasal Reaksiyonların Sağlanması: Bazı arıtma süreçlerinde reaksiyon ortamının oluşturulması.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Asidik kimyasallar aşındırıcıdır, doğru malzeme seçimi ve güvenlik önlemleri gerekir.
• Dozaj ve pH kontrolü hassas yapılmalıdır, aşırı asidifikasyon zararlı olabilir.
• Depolama ve taşımada dikkatli olunmalıdır, uygun tank ve ekipman kullanılmalıdır.

Bazik Kimyasallar

Atıksu, içme suyu ve kullanma suyunda bazik kimyasallar, genellikle pH yükseltme, asidifikasyonun önlenmesi, kireç suyu üretimi ve nötralizasyon gibi amaçlarla kullanılır. İşte bu alanlarda yaygın kullanılan başlıca bazik kimyasallar:

• Kalsiyum Oksit (CaO) – Sönmemiş Kireç
• Kalsiyum Hidroksit (Ca(OH)₂) – Sönmüş Kireç
• Sodyum Hidroksit (NaOH) – Kostik Soda
• Sodyum Karbonat (Na₂CO₃) – Soda Külü

Bazik Kimyasalların Kullanım Amaçları:

• pH Yükseltme ve Düzenleme: Su ve atıksu pH’sının istenen seviyeye getirilmesi.
• Nötralizasyon: Asidik atıksuların nötralize edilmesi.
• Kireç Suyu Üretimi: Su arıtma proseslerinde kullanılmak üzere kireçli çözelti hazırlanması.
• Fosfor ve Ağır Metal Çöktürme: Bazik ortamda kimyasal çöktürme reaksiyonlarının sağlanması.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Bazik kimyasallar aşındırıcıdır; uygun malzeme ve ekipman seçimi gerekir.
• Dozaj kontrolü önemlidir; aşırı bazik ortam suya zarar verebilir.
• Depolama ve taşıma sırasında güvenlik önlemleri alınmalıdır.